Podrażnienie pochwy – czym się objawia i jak je leczyć?

Dolegliwości zlokalizowane w miejscach intymnych należą do szczególnie kłopotliwych. Trudno jest zobaczyć gołym okiem, co się dzieje, a wstyd skutecznie zniechęca niejedną kobietę do wizyty u specjalisty. Okazuje się jednak, że często jest to tylko zwykłe podrażnienie i można temu zaradzić we własnym zakresie, bez ingerencji lekarza i specjalistycznych leków.

Trochę anatomii

Pochwa (inaczej wagina) jest początkowym elementem kobiecych dróg rodnych. Znajduje się w miednicy mniejszej i łączy przedsionek pochwy z macicą. Do niej wprowadzany jest penis podczas stosunku i przez nią wydostaje się krew menstruacyjna. Jest również ostatnią drogą, jaką pokonuje dziecko, kiedy się rodzi. Całkowita długość pochwy wynosi około 16 cm (obejmuje ona część przednią – ok.7 cm oraz tylną – ok. 9 cm). Ma kształt cylindryczny, jednak w części tylnej rozszerza się, osiągając szerokość ok. 2-3 cm. Posiada dość grube, ale bardzo elastyczne ściany, składające się z trzech warstw: błony zewnętrznej, mięśniowej oraz śluzowej. Błonę śluzową wyściela wrażliwy nabłonek, chroniony specjalną wydzieliną, która zapobiega zakażeniom. Żyje w niej specyficzna flora bakteryjna (ok. 100 rodzajów gatunków mikroorganizmów), m.in. bakterie kwasu mlekowego, które decydują o wartości pH wydzieliny (powinna ona wynosić ok. 4,5). Jej rola polega na utrzymaniu wilgoci oraz eliminacji bakterii chorobotwórczych. Gdy we florze bakteryjnej pochwy dojdzie do zachwiania równowagi, wówczas pojawiają się różnego typu podrażnienia i infekcje.

Przyczyny podrażnienia pochwy

Nabłonek wyścielający pochwę oraz wargi sromowe jest wrażliwy i delikatny, dlatego cechuje go większa podatność na różne uszkodzenia i infekcje niż inne części ciała. Podrażnieniom pochwy bardzo często, oprócz dyskomfortu, może towarzyszyć zaczerwienienie, swędzenie, pieczenie, nieprzyjemny zapach, a nawet ból. Objawy te zależą od przyczyny, która podrażnienie pochwy wywołała. Powodów może być wiele: otarcia i uszkodzenia mechaniczne, zmiana odczynu pH w pochwie, zaburzenie równowagi flory bakteryjnej, infekcja bakteryjna lub grzybica, czy też zakażenie pierwotniakami. Podrażnieniom pochwy sprzyja również jej suchość pojawiająca się po menopauzie, a także przy zaburzeniach hormonalnych i często przy stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej. Brak dostatecznego nawilżenia nabłonka pochwy w trakcie współżycia również wywołuje jej podrażnienie.

Podrażnienie pochwy – objawy

Podrażniona pochwa to dyskomfort odczuwany w okolicach intymnych oraz zwykle zaczerwienienie i obrzęk. Otarcia, mikrourazy i niewielkie uszkodzenia naskórka sprzyjają wnikaniu mikroorganizmów i wywoływaniu stanów zapalnych oraz infekcji. Towarzyszą im charakterystyczne, nieprzyjemne dolegliwości, takie, jak swędzenie sromu i pochwy, pieczenie okolic intymnych, krwawienie z miejsc, w których został uszkodzony naskórek oraz ból okolic intymnych i w podbrzuszu.

Podrażnienia mechaniczne

Dochodzi do nich najczęściej z powodu źle dobranej bielizny – zbyt obcisłej i nieprzewiewnej. Najlepsza jest miękka i delikatna – wykonana z naturalnych surowców, takich, jak jedwab i bawełna. Materiały sztuczne (najczęściej wykończone koronką), powodują otarcia warg sromowych i pochwy, nie tylko podczas większej aktywności np. uprawiania sportu, ale nawet w czasie normalnego chodzenia. Nie poleca się również zakładania modnych stringów, które na skutek ciągłego ocierania się podczas chodzenia, jazdy na rowerze, czy biegu, uszkadzają skórę sromu i nabłonek pochwy. Zdarza się również wystąpienie bolesnych otarć i uszkodzeń naskórka w wyniku depilacji woskiem, czy golenia miejsc intymnych maszynką – zwłaszcza gdy używa się do tego nieodpowiedniego żelu lub mydła. Do golenia należy stosować specjalne, najlepiej hipoalergiczne pianki i żele, które są delikatne dla wrażliwej skóry miejsc intymnych i ograniczają ryzyko jej podrażnienia.

Do uszkodzeń mechanicznych może również dojść podczas nieprawidłowej higieny (niedostatecznej lub zbyt intensywnej), stosowania grubych i szorstkich ręczników, czy papieru toaletowego. Otarciom sromu i pochwy sprzyja ponadto okres przedmenstruacyjny, kiedy na skutek zmian hormonalnych okolice intymne są nabrzmiałe i bardziej wrażliwe. Stosowane tampony i wkładki higieniczne mogą wówczas łatwo przyczynić się do podrażnienia pochwy. Podrażnienie może również wywołać częsta irygacja przeprowadzana domowym sposobem. Do tego zabiegu należy używać specjalnych preparatów, które są jałowe i nie zmieniają odczynu pH pochwy, ani nie wpływają negatywnie na jej naturalną florę bakteryjną.

Alergia

Podrażnienie śluzówki pochwy może nastąpić również na skutek alergii wywołanej kosmetykami stosowanymi do higieny intymnej, chlorem zawartym w wodzie basenowej lub uczuleniem na lateks, który jest używany do produkcji prezerwatyw. Alergię mogą wywołać również zapachowe papiery toaletowe, płyny do kąpieli, detergenty i proszki używane do prania i płukania bielizny, tampony oraz wkładki higieniczne, a także chemiczne środki antykoncepcyjne, stosowane miejscowo (pianki, kremy i dopochwowe globulki plemnikobójcze).

Bakteryjne zapalenie pochwy

Infekcje bakteryjne łatwo przenoszą się drogą płciową. Przy zakażeniu pochwy bakteriami Gardnerella vaginalis lub Escherichia coli kobieta odczuwa świąd, ból i pieczenie sromu oraz pochwy. Łatwo je rozpoznać po żółtych upławach i rybim, nieprzyjemnym zapachu. Jeśli przyczyną zapalenia pochwy są bakterie Chlamydia trachomatis, występuje silne swędzenie, obfite, gęste upławy o nieprzyjemnym zapachu oraz ból pochwy i podbrzusza. Bakterie te często przenoszą się wyżej, gdzie wywołują groźne stany zapalne jajowodów, prowadzące do niepłodności.

Kandydoza

Rozwój grzybicy pochwy łatwo rozpoznać po świądzie i białych, gęstych, serowatych upławach o zapachu świeżego chleba. Wywołują ją drożdżaki Candida Albicans. Do zakażenia najczęściej dochodzi podczas kąpieli w zanieczyszczonych basenach i stawach, używania wspólnej bielizny osobistej z osobą zarażoną, ręczników i pościeli z przypadkowymi osobami. Grzybica łatwo rozwija się u kobiet również po leczeniu antybiotykiem, na skutek zaburzenia równowagi flory bakteryjnej pochwy.

Rzęsistkowica

Rzęsistkiem pochwowym (Trichomonas vaginalis) łatwo zarazić się podczas stosunku płciowego. Pierwotniak ten występuje często w układzie moczowo-płciowym mężczyzny, nie wywołując u niego objawów chorobowych (dlatego mężczyzna może swoje partnerki zarażać nieświadomie). Choroba objawia się pieczeniem i silnym świądem okolic intymnych, występowaniem upławów w kolorze zielono-żółtym, bólem w podbrzuszu i parciem na pęcherz moczowy.

Leczenie podrażnienia pochwy

Podstawą leczenia podrażnienia pochwy jest ustalenie jego przyczyny. Jeśli jest nim rozwijająca się infekcja, należy udać się do ginekologa, aby przepisał odpowiednią kurację. W pozostałych przypadkach można wyleczyć się samemu. Wystarczy przywrócić mikroflorę pochwy i odpowiedni odczyn pH. Znajdujące się w niej pożyteczne bakterie chronią przed nadmiernym rozwojem drobnoustrojów chorobotwórczych i nie dopuszczą do rozwinięcia się infekcji. Sama higiena miejsc intymnych (za pomocą specjalnych preparatów do mycia o odpowiednim pH) nie wystarczy. Należy zastosować (dostępne w aptekach bez recepty), odpowiednie probiotyki (preparaty dopochwowe z kwasem mlekowym i hialuronowym), które szybko przywrócą zachwianą równowagę oraz nawilżą i zregenerują uszkodzoną błonę śluzową pochwy, przez co zmniejszą uczucie świądu, ściągnięcia, czy pieczenia. Można dodatkowo zastosować preparat zawierający chlorowodorek benzydaminy (również dostępny bez recepty), który szybko złagodzi zaczerwienienie, ból, obrzęk i świąd.

Łagodne podrażnienia, które są wynikiem stosowania nieodpowiednich kosmetyków lub środków piorących, powinny ustąpić same, po zmianie preparatów na wersje hipoalergiczne.

Istnieje też kilka domowych sposobów na szybkie złagodzenie objawów podrażnienia pochwy i zwalczaniu bakterii. Należą do nich okłady i nasiadówki z ziół (posiadających działanie przeciwzapalne, przyspieszające gojenie i regenerujące naskórek), takich, jak, np. arnika, nagietek, czy oczar wirginijski.

Pochwa jest specyficznym a przy okazji bardzo delikatnym miejscem każdej kobiety i należy o nią szczególnie dbać, nie tylko w momencie, kiedy pojawiają się jakieś dolegliwości intymne. Warto też mieć na uwadze, że podrażnienia pochwy, wywołujące ból, swędzenie lub pieczenie, jeśli nie ustępują po zastosowaniu probiotyku ginekologicznego, wymagają konsultacji lekarskiej.